π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
Είναι της μόδας να διαφημίζεται η ανάγκη να έχουμε «θετική ενέργεια» στη ζωή μας. Διαφημιζόμενα καταναλωτικά αγαθά, αποκρυφιστικές ομάδες αλλά και φιλοσοφίες ασιατικής προέλευσης με σήμα κατατεθέν ότι μέσα από το διαλογισμό, τη χρήση φυλαχτών, την αξιοποίηση λατρευτικών τρόπων της ανατολής θα αποκτήσουμε όρεξη για ζωή ή θα ακυρώσουμε την πρόσληψη αρνητικής ενέργειας, κάνουν μερίδα ανθρώπων, και ιδίως νέων στην ηλικία, να στρέφονται στον τσαρλατανισμό ή να θεωρούν ότι η ζωή μας κυριαρχείται από το αρνητικό, μόνο που αυτό είναι απρόσωπο. Καλλιεργούν μία αίσθηση ότι για τις αποτυχίες μας, την κακή μας διάθεση, τα λάθη μας δεν φταίμε εμείς αλλά μία απρόσωπη ενέργεια, την οποία πρέπει να διώξουμε.
Η δεισιδαιμονία τελικά δεν έφυγε ποτέ από τη ζωή μας. Από την μία ζούμε σε έναν πολιτισμό ορθολογισμού, ο οποίος θεωρεί τη θρησκευτικότητα δεισιδαιμονία και ζητά την απομάκρυνσή της από τη ζωή μας πολεμώντας την ανελέητα, και από την άλλη οι άνθρωποι αναζητούν παρηγοριά και ελπίδα για τις δυσκολίες τους στην τύχη και σε απρόσωπες δυνάμεις, επιλέγοντας μια κεκαλυμμένη και άρρωστη θρησκευτικότητα. Δεν ζητούν να προσεγγίσουν αυθεντικά τον Θεό και να πιστέψουν σ’ Αυτόν. Θέλουν την μαγική επίλυση συμπτωμάτων, χωρίς να χρειαστεί να αναλάβουν την συνολική ευθύνη για την πορεία της ζωής τους.
Οι υποστηρικτές της δεισιδαιμονίας σπεύδουν να κατηγορήσουν τη θρησκεία. Τι άλλο κάνει αυτή παρά να εμπορεύεται λείψανα, εικόνες, φυλαχτά και άλλα σύμβολα αποτρεπτικά του κακού στο όνομα του Θεού; Είναι αυτονόητο ότι όπου γίνεται τέτοιο εμπόριο είναι καταδικαστέο. Ούτε και εκφράζει την Εκκλησία στο σύνολό της. Όμως οι επικριτές αδυνατούν να κατανοήσουν ότι τα άγια της Εκκλησίας δεν είναι απρόσωπα. Είναι μνήμες και σημάδια ανθρώπων, οι οποίοι έζησαν το Θεό και αφέθηκαν, χάρις στην αγάπη προς Αυτόν, να μεταμορφωθούν σε θεούμενες υπάρξεις και δι’ αυτών ο Θεός ευλογεί τον κόσμο.
Μόνο που αυτοί ανέλαβαν την ευθύνη να ακολουθήσουν τις εντολές Του. Να πολεμήσουν όχι μία απρόσωπη δύναμη ή άλλες απρόσωπες «ενέργειες», αλλά τον διάβολο ως προσωπική υπόσταση του κακού. Ως πατέρα του ψεύδους και της απάτης. Και αυτή η μάχη γίνεται στην Εκκλησία και στη ζωή της. Δεν είναι μόνο ατομικό γεγονός. Είναι ο αγώνας των μελών του σώματος του Χριστού να αγαπήσουν Θεό και πλησίον, βλέποντας τα πάθη και τα λάθη. Ωριμάζοντας μέσα από τις ήττες. Με εμπιστοσύνη στα μυστήρια της Εκκλησίας. Με ταπείνωση και προσευχή. Με μαρτυρία και μαρτύριο, όχι για «θετική ενέργεια» στη ζωή αλλά για την χάρη του Αγίου Πνεύματος και τους καρπούς της.
Πολλοί νέοι εύκολα πέφτουν στην παγίδα του απρόσωπου. Αποδέχονται την ύπαρξη ενεργειών οι οποίες μας στερούν την ευχαρίστηση. Υπάρχουν όντως τέτοιες ενέργειες, αλλά είναι προσωπικές. Είναι αυτές του διαβόλου που κατάφερε να πείσει τον κόσμο ότι δεν υπάρχει ο ίδιος και παγιδεύει την ψυχή και τον νου μας, ώστε να αρνηθούμε και την ύπαρξη του Θεού. Να νομίζουμε ότι μόνοι μας μπορούμε. Με τις δεισιδαιμονίες μας. Ας επιστρέψουμε στην αλήθεια της παράδοσής μας και ας αφήσουμε κατά μέρος ό,τι μας αλλοτριώνει. Με τη ευθύνη της ζωής στα χέρια μας και την επίκληση του ονόματος του Θεού στη ζωή της Εκκλησίας. Εκεί είναι η απάντηση.
Λίγα λόγια για το θέμα του μήνα.
Πολλές φορές οι κληρικοί βρισκόμαστε σε δύσκολη θέση, όταν κάποιοι πιστοί μας καλούνε να τους διαβάσουμε μια ευχή ή να τελέσουμε μια αγιαστική πράξη (αγιασμός, αρτοκλασία) ή και το μυστήριο του ευχελαίου, «γιατί μου πάνε όλα στραβά» ή «γιατί όλο ζημιές μου συμβαίνουν», όπως μας λένε.
Και η δυσκολία μας έγκειται στο γεγονός ότι ο τρόπος που θεωρούν πολλοί άνθρωποι την εκκλησία και τις ευχές της είναι μαγικός. Δηλαδή, έχουν την αίσθηση ότι διαβάζοντας την ευχή ή τελώντας τον αγιασμό όλα θα διορθωθούν χωρίς τη δική μας συμμετοχή (πολλές φορές μας ζητούν να διαβάσουμε την ευχή απόντος και του ενδιαφερόμενου προσώπου),χωρίς τη δική μας προσπάθεια και κυρίως τη δική μας πίστη, γιατί όλα τα προηγούμενα είναι κατά κάποιο τρόπο αποδεικτικά της πίστεώς μας.
Οι ευχές και τα μυστήρια της Εκκλησίας, απευθύνονται σε ένα Πρόσωπο, στον τριαδικό Θεό, τον Πατέρα, τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα και ζητούν τη δική Του παρουσία και ενέργεια στη ζωή μας. Και ο Θεός ανταποκρίνεται στην πρόσκλησή μας και παράκλησή μας, όταν διαπιστώνει ότι και η όλη μας βιωτή συνάδει με τον δικό Του τρόπο. Αν στη ζωή μας τα έργα μας ή οι επιθυμίες μας αντιστρατεύονται τα έργα του Θεού και δίνουν ευκαιρίες στο διάβολο να μας ενοχλήσει, τότε να ξέρουμε πως απαιτείται η έμπρακτη μετάνοια πρώτα.
Η Αρτοκλασία και τι συμβολίζει...
Η Αρτοκλασία στις μέρες μας γίνεται και κατά την ακολουθία του όρθρου αλλά κυρίως τόσο κατά τον εσπερινό της παραμονής δεσποτικής ή θεομητορικής εορτής όσο και στις εορτές των Αγίων μας. Επίσης, Αρτοκλασία κάνουμε και όποτε το κρίνουμε εμείς ή ο πνευματικός μας αναγκαίο, η τέλεση δε του ιερού αυτού γεγονότος αποσκοπεί, με τον συμβολισμό του πολλαπλασιασμού των άρτων από τον Ιησού στην έρημο, στην ευλόγηση του σπιτικού μας και στον πολλαπλασιασμό των υλικών αλλά και ψυχικών αγαθών των οικείων και των φίλων μας.
Η Αρτοκλασία όμως αποσκοπούσε, και αποσκοπεί ακόμα, και στη θεραπεία μιας πρακτικής μοναστικής ανάγκης. Στα μοναστήρια, δηλαδή, οι μοναχοί, αφού νήστευαν ολόκληρη την ημέρα της παραμονής κάθε μεγάλης εορτής, ήταν υποχρεωμένοι να παραμείνουν στο ναό και να μην απομακρυνθούν μετά τον εσπερινό, προκειμένου να συνεχίσουν την ολονυκτία και να τύχουν δια της αρτοκλασίας "παραμυθίας" και "στήριξης". Η ευλογία των άρτων "ανά πέντε", του οίνου "ανά στάμνον μεστήν" καθώς και του ελαίου γινόταν με σύντομη ευχή αμέσως μετά τη λεγόμενη "λιτή", (έπειτα από τη μεγάλη δέηση), περί το τέλος του εσπερινού. Ακολουθούσε ο τεμαχισμός και η διανομή από τον "κελλαρίτη", που βρισκόταν στον νάρθηκα ή στη λιτή, δηλαδή στο χώρο μεταξύ νάρθηκα και κυρίως ναού, όπου τελούταν η δέηση της "λιτής", εξ’ ου και η ονομασία του χώρου. Μαζί με τον άρτο διανεμόταν κατά το Τριώδιο και "ανά εξ ισχάδες ή φοίνικες" (ανά 6 σύκα ξερά ή χουρμάδες) και από "ενός κρασοβολίου οίνος" (ένα ποτήρι κρασί). Το έλαιο που ευλογούνταν πιθανώς χρησιμοποιούνταν στο μεγάλο κανδήλι του τιμώμενου Αγίου.
Καλό Τριώδιο και αγωνιστική Μ. Σαρακοστή!
