«Μετά πάσης ταπεινοφροσύνης καί πραότητος, μετά μακροθυμίας, ἀνεχόμενοι ἀλλήλων ἐν ἀγάπῃ, σπουδάζοντες τηρεῖν τήν ἑνότητα τοῦ Πνεύματος ἐν τῷ συνδέσμῳ τῆς εἰρήνης» (Ἐφεσ. 4, 2-3)

 

«Μετά πάσης ταπεινοφροσύνης καί πραότητος, μετά μακροθυμίας, ἀνεχόμενοι ἀλλήλων ἐν ἀγάπῃ, σπουδάζοντες τηρεῖν τήν ἑνότητα τοῦ Πνεύματος ἐν τῷ συνδέσμῳ τῆς εἰρήνης» (Ἐφεσ. 4, 2-3)

«Να ζείτε με ταπείνωση, πραότητα και υπομονή, να ανέχεστε ο ένας τον άλλο με αγάπη και να προσπαθείτε να διατηρείτε, με την ειρήνη που σας συνδέει μεταξύ σας, την ενότητα που δίνει το Πνεύμα του Θεού»

 

           Παρ΄ όλου που ζούμε σε κοινότητες ή συλλογικότητες, (γειτονιές, πολυκατοικίες, οικογένειες, σχολικές τάξεις ή επαγγελματικές ομάδες, κλπ), ο καθένας μας έχει κριτήριο τον εαυτό του και όχι την ανάγκη της ομάδας. Απώτερος σκοπός μας η εκπλήρωση των επιθυμιών μας σε έναν πολιτισμό ο οποίος αυτό ακριβώς προβάλει ως ευτυχία. Γι  αυτό και ο λόγος του Θεού, όπως επίσης και το κοινοτικό βίωμα της Εκκλησίας, ακούγεται ως ένας πρόσκαιρος ήχος και θεάται μία παροδική συμμετοχή, για όσο λιγότερο χρόνο γίνεται. Αφού η ευτυχία κερδίζεται σε ατομικό επίπεδο, τι να μας κάνουν οι προτροπές για την συλλογική ζωή; Αφού και εκεί το άτομό μας θέλουμε να θεραπεύσουμε, από τους άλλους να μας υπηρετήσουν ζητάμε. Και η χριστιανική μας ιδιότητα ακόμη το εγώ μας θέλουμε να καλύπτει.

                Ο απόστολος Παύλος, γράφοντας προς τους Εφεσίους, συνεχίζει να μας θυμίζει την προτεραιότητα της συλλογικής, της κοινοτικής, της εκκλησιαστικής ζωής. Μας δείχνει ότι νόημα έχει να αναζητούμε την ευτυχία  με τους άλλους μαζί. Και χρειάζεται να εργαστούμε προς αυτήν την οδό. Να καλλιεργήσουμε τα χαρίσματα μας, την διαφορετικότητά μας όχι στο πεδίο των δικαιωμάτων, αλλά στην οδό της πνευματικότητας. Με επίγνωση τι ζητά ο Θεός από μας. Με λιγότερη ή μεγαλύτερη προσπάθεια να δούμε τι συμβαίνει μέσα μας. Τα πάθη και τα λάθη μας. Με απόφαση να παλέψουμε να νικήσουμε προς την κατεύθυνση της οικείωσης των αρετών.

Μετά πάσης ταπεινοφροσύνης. Πρώτη προϋπόθεση η ταπεινοφροσύνη. Ξεκινά από το να ακούμε τους άλλους τι μας λένε και τι ίσως θα θέλανε να μας πούνε. Να τους δώσουμε χρόνο. Να τους αφήσουμε να μας ελέγξουν για τα λάθη μας. Να μην νικηθούμε από την έπαρση του εγώ. Να κάνουμε ένα βήμα πίσω. Να γίνει η χαρά τους χαρά μας. Να νιώσουμε τι είναι σημαντικό για εκείνους. Και να μην ανταποδώσουμε το κακό.

                Μετά πραότητος. Λείπει η καλοσύνη από τους καιρούς μας. Λείπει το αίσθημα ότι μπορούμε να φερθούμε φιλικά και με χαμόγελο. Να ελέγξουμε, χωρίς να επιτιθέμεθα. Να διεκδικούμε χωρίς να θυμώνουμε. Να μην θέλουμε να εκδικηθούμε.

                Μετά μακροθυμίας. Η αποστολική προτροπή δηλώνει την ανάγκη να έχουμε μεγάλη καρδιά. Να δίνουμε ευκαιρίες. Να δεχόμαστε τους άλλους παρά τα λάθη τους. Να μην μνησικακούμε, να μην θυμόμαστε δηλαδή ό,τι μας έχουν κάνει, πραγματικό ή φαντασιακό, αλλά να μπορούμε να συνυπάρχουμε, να συν-χωρούμε, να συμπορευόμαστε και να ξανα-ξεκινάμε, εάν το θέλουν και εκείνοι, από την αρχή. Αλλά και όταν δεν υπάρχει διάθεση από την πλευρά τους, όταν αισθανόμαστε ότι μας εμπαίζουν, να τους αφήνουμε στην άκρη, χωρίς όμως να χαιρεκακούμε, χωρίς να θέλουμε «το αίμα μας πίσω», αλλά με προσευχή να παρακαλούμε τον Θεό γι’ αυτούς.

                Ανεχόμενοι αλλήλων εν αγάπη. Είναι το κλειδί στην χριστιανική παράδοση. Για να ανεχτούμε, χρειάζεται να κατανοήσουμε ότι δεν είμαστε τέλειοι, αλλά αμαρτωλοί. Ότι δεν είμαστε εμείς αυτοί που προοδεύουμε χάρις στα δικά μας κατορθώματα, αλλά η χάρις του Θεού μας αγκαλιάζει και αναπληρώνει τα ελλείποντά μας. Για να ανεχτούμε χρειάζεται να αγαπούμε, δηλαδή να θεωρούμε ότι ο άλλος είναι ο πλησίον μας. Ότι όπως στα παιδιά μας δεν κλείνουμε ποτέ την πόρτα της καρδιάς μας, ό,τι κι αν κάνουν, γιατί είναι παιδιά μας, έτσι και στους άλλους δεν κλείνουμε την πόρτα της καρδιάς μας όχι γιατί αμνηστεύουμε τα λάθη τους, αλλά γιατί σημασία έχει το πρόσωπο και δεν εστιάζουμε στο τι κάνει. Άλλωστε, και οι άλλοι ανέχονται εμάς.

                Τηρείν την ενότητα του Πνεύματος εν τω συνδέσμω της ειρήνης. Ο λόγος αυτός δείχνει ότι σε καμία μορφή σχέσης δεν μπορούμε να σταθούμε εάν δεν είμαστε αποφασισμένοι να παλέψουμε να είμαστε ειρηνικοί. Και η ειρήνη με τους άλλους εξασφαλίζεται όταν έχουμε ειρήνη μέσα μας. Οι οξύθυμοι άνθρωποι, οι εγωπαθείς, οι απαιτητικοί από τους άλλους, οι σκληρόκαρδοι δεν είναι ειρηνοποιοί. Δεν έχουν εντός τους ειρήνη, δεν την δείχνουν προς τα έξω.

                Σπουδάζοντες. Όλα θέλουν σπουδή, ενασχόληση συστηματική, όχι ευκολία, όχι προχειρότητα, αλλά επιμονή. Εμβάθυνση στην πίστη, με την μετάνοια, με την άσκηση και τον κόπο, την προσευχή, την έμπρακτη αγάπη.

              Τα λόγια συχνά μας κουράζουν. Τα λόγια του Θεού όμως μας ανανεώνουν. Ας ξεκινούμε κάθε στιγμή να τα ζούμε κι ένα χαμόγελο ελπίδας θα ξεκινήσει από την καρδιά μας, για να μας δώσει μία νέα προοπτική!

 

 

 

«Δόξα τῷ Θεῷ»

 Κάποτε υπήρχε μια φτωχή γυναίκα, η οποία όλη την ώρα, ό,τι και να της συνέβαινε, κοίταζε τον ουρανό και έλεγε: "Δόξα τω Θεώ" και αισθανόταν πολύ ευγνώμων για ο,τιδήποτε. 

Κάπου εκεί κοντά της όμως έμενε κι ένας πλούσιος άνθρωπος. Κάθε φορά λοιπόν που περνούσε μπροστά από το σπίτι της γυναίκας, την άκουγε να λέει: "Δόξα τῷ Θεῷ, ευχαριστώ Κύριε". 
Στην αρχή δεν έδινε σημασία, αλλά κάποια στιγμή αυτό άρχισε να τον εκνευρίζει. "Πώς μπορεί αυτή η γυναίκα, τόσο φτωχή, να ευχαριστεί συνέχεια το Θεό;" αναρωτιόταν.

Μια μέρα λοιπόν, αφού ξαναπέρασε μπροστά από το σπίτι της και την άκουσε να λέει πάλι: " Δόξα τῷ Θεῷ ", νευρίασε τόσο πολύ, που είπε στον υπηρέτη του: 

- Πήγαινε στο σούπερ μάρκετ και γέμισε δύο καρότσια τρόφιμα. Πήγαινέ τα σ' αυτή τη γυναίκα και όταν σε ρωτήσει ποιός τα στέλνει, θα της πεις ότι τα στέλνει ο διάβολος! 
Αυτό, λοιπόν, έκανε ο υπηρέτης. Την επόμενη μέρα πήγε στο σούπερ μάρκετ, γέμισε δύο καρότσια με τρόφιμα, τόσο που ξεχείλιζαν, και πήγε στη γυναίκα. Όταν έφτασε της χτύπησε τη πόρτα. 
- Α, Δόξα τῷ Θεῷ, ευχαριστώ Κύριε! είπε εκείνη, μόλις βγήκε έξω και αντίκρισε τα δύο καρότσια.

- Δεν θέλετε να μάθετε ποιος σας έστειλε τα τρόφιμα; τη ρώτησε ανυπόμονα ο υπηρέτης. 

- Όχι, παιδί μου, δεν έχει σημασία. Όταν θέλει ο Θεός, ακόμη και ο διάβολος τον υπηρετεί!

Και παίρνοντας τα δύο καρότσια μπήκε μέσα ευτυχισμένη...
--------------------------------------------------------------------------------------------

Δόξα στὸ Θεὸ γιὰ ὅλα

Μοῦ ἀναπτέρωσες πολὺ τὸ κουράγιο καὶ μὲ ἔκανες νὰ σκιρτῶ ἀπὸ χαρά, διότι, ἀφοῦ μοῦ ἀνήγγειλες τὰ δυσάρεστα, πρόσθεσες τὴ φράση, ποὺ πρέπει νὰ τὴ λέμε σ' ὅλα ὅσα συμβαίνουν, λέγοντας· δόξα λοιπὸν τῷ Θεῷ γιὰ ὅλα. Αὐτὴ ἡ φράση εἶναι θανατηφόρο πλῆγμα γιὰ τὸ διάβολο· εἶναι πολὺ μεγάλη γι' αὐτὸν ποὺ τὴ λέει σὲ κάθε κίνδυνο, προϋπόθεση ἀσφάλειας καὶ εὐχαρίστησης. Γιατὶ μόλις τὴν ἀπαγγείλει κανείς, ἀμέσως διασκορπίζεται τὸ σύννεφο τῆς λύπης. Μὴ παύσεις λοιπὸν νὰ τὴ λές καὶ νὰ ἀσκεῖς καὶ τοὺς ἄλλους σ' αὐτό. Ἔτσι καὶ ἡ φουρτούνα ποὺ μᾶς βρῆκε, καὶ ἂν ἀκόμα γίνει μεγαλύτερη, θὰ μεταβληθεῖ σὲ γαλήνη· ἔτσι καὶ ὅσοι δοκιμάζονται θὰ πάρουν μεγαλύτερη ἀμοιβὴ παράλληλα πρὸς τὴν ἀπαλλαγή τους ἀπὸ τὰ δεινά. Αὐτὴ ἡ φράση ἀνάδειξε τὸν Ἰὼβ νικητή, αὐτὴ ἡ φράση ἔτρεψε σὲ φυγὴ τὸ διάβολο, καὶ ἀφοῦ γέμισε ἀπὸ ντροπὴ τὸν ἔκανε νὰ ἀναχωρήσει, αὐτὴ εἶναι ἐξάληψη κάθε ταραχῆς.
Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος (Ε.Π.Ε. 38, σελ. 351 Ἐπιστολὴ στὸν Παιάνιο ρθγ' 193).
«Δόξα τῷ Θεῷ πάντων ἔνεκεν»

Μὲ αὐτὴ τὴ φράση ἔκλεισε καὶ ὁ Χρυσόστομος τὰ μάτια του, στὴ χειρότερη (ἀνθρώπινα) στιγμὴ τῆς ζωῆς του: συκοφαντημένος, καθηρημένος ἀπὸ μιὰ ψευδοσύνοδο, ἐξορισμένος ἀπὸ τὴ ματαιόδοξη βασίλισσα Εὐδοξία, κακοποιούμενος ἀπὸ τοὺς στρατιῶτες στὸ δρόμο πρὸς τὴν ἐξορία!...

 

Λίγα λόγια για το θέμα του μήνα.

Ο Νοέμβριος είναι ένας από τους μήνες με εορτές μεγάλων αγίων της Εκκλησίας μας. Στις 13 Νοεμβρίου έχει μεταφερθεί η μνήμη του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου, ο οποίος κοιμήθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου, ημέρα της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού. Ένας Άγιος που από το προσωνύμιο που του δόθηκε από την Εκκλησία, «Χρυσόστομος», καταλαβαίνουμε ότι ήταν ένας από τους καλύτερους ρήτορες,  και ταυτόχρονα ο καλύτερος ερμηνευτής της Αγίας Γραφής.

Η σύντομη περιγραφή της τελευταίας περιόδου της ζωής του Αγίου, όπως περιγράφεται στο τέλος του δεύτερου κειμένου, μάς δείχνει ένα μικρό μέρος από τις δυσκολίες που βίωσε. Όμως πάντα έλεγε «Δόξα τῷ Θεῷ πάντων ἔνεκεν», μια φράση που εκφράζει την ευχαριστία στο Θεό για όλα, την εμπιστοσύνη του ανθρώπου στη δύναμη του Θεού, την ελπίδα του στη βοήθεια του Θεού.

Και για μας λοιπόν αυτή η φράση ας γίνει βίωμα. Ας ξεκινήσουμε να τη λέμε καθημερινά, έστω και αν δεν την κατανοούμε, και αν δυσκολευόμαστε να την αισθανθούμε μέσα μας. Θα λάβουμε τις ευεργετικές συνέπειες, όπως τις περιγράφει ο Άγιος. Και σιγά – σιγά αυτή θα γίνει βίωμα, θα την αισθανόμαστε στην ψυχή μας. Και θα αποκτήσουμε τη σιγουριά πως ό,τι συμβαίνει θα βγάλει σε πνευματική ωφέλεια και κέρδος, όπως πίστευε και η γιαγιά της πρώτης ιστορίας.         

Ζούμε σε μια περίοδο που ο διάβολος πειράζει τον κόσμο και τον τρομοκρατεί με διάφορα γεγονότα, για να τον κρατήσει μακριά από το Θεό. Γιατί η σύγχυση που προκαλεί στην ψυχή του ανθρώπου φέρνει φόβο, απογοήτευση, απόγνωση. Ας γνωρίζουμε όμως καλά ότι  η αγάπη του Θεού είναι πάνω απ΄ όλα και ότι επιτρέπει τις δυσκολίες, για να στραφούμε προς Αυτόν, να Τον αναζητήσουμε, να αλλάξουμε τον εαυτό μας προς το θέλημά Του, να μετανοήσουμε. 

Πράγματι, η αγάπη του Θεού για μας θα κάνει και το διάβολο όργανό της. Θα τον χρησιμοποιήσει έτσι,  ώστε στο τέλος αντί να απομακρυνθούμε θα έρθουμε να παραδοθούμε σε Αυτόν.  

Φέτος, χάριν και λόγω της κρίσεως του κορωναϊού, θα προσπαθήσουμε με τη Χάρη του Θεού να τελέσουμε Σαρανταλείτουργο στο Ναό μας από τις 15 Νοεμβρίου, οπότε και ξεκινά η νηστεία των Χριστουγέννων. Χάριν των περιορισμών κυκλοφορίας μπορούμε να έχουμε ψάλτη, για να λειτουργούμε και να ζητάμε το φωτισμό μας από το Θεό, ώστε να αναγνωρίσουμε τα λάθη και τις αδυναμίες μας, να συναισθανθούμε τις αμαρτίες μας και να μετανοήσουμε και έτσι να πείσουμε το Θεό να άρει τα παρόντα και επερχόμενα δεινά, όπως έγινε με τον προφήτη Ιωνά στην πόλη Νινευή. Να λάβουμε δύναμη πνευματική και σθένος να αντέξουμε τους πειρασμούς των ημερών αυτών. 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ας κάνουμε μια θυσία για το Θεό τις ημέρες της απαγόρευσης κυκλοφορίας. Κάτι παραπάνω απ΄ ό,τι κάναμε. Λίγη νηστεία, λίγη προσευχή παραπάνω, λιγότερη τηλεόραση, λιγότερο διαδίκτυο, να ακούσουμε μια πνευματική ομιλία, να διαβάσουμε κάτι πνευματικό.  Ας πούμε περισσότερες φορές το «Κύριε, ελέησόν με» και το «Δόξα τῷ Θεῷ».  

    

Χριστός η Ειρήνη!

 “Αὐτός γάρ ἐστιν ἡ εἰρήνη ἡμῶν, ὁ ποιήσας τά ἀμφότερα ἕν καί τό μεσότοιχον τοῦ φραγμοῦ λύσας, τήν ἔχθραν, ἐν τῆ σαρκί αὐτοῦ τόν νόμον τῶν ἐντολῶν ἐν δόγμασι καταργήσας, ἵνα τούς δύο κτίση ἐν ἑαυτῶ εἰς ἕνα καινόν ἄνθρωπον ποιῶν εἰρήνην, καί  ἀποκαταλλάξη τούς ἀμφοτέρους ἐν ἑνί σώματι τῶ Θεῶ διά τοῦ σταυροῦ ἀποκτείνας τήν ἔχθραν ἐν ἑαυτῶ”  (Ἐφεσ. 2, 14-16)

 

“Ὁ Χριστός εἶναι γιά μᾶς πραγματικά ἡ εἰρήνη. Αὐτός ἔκανε τούς δύο ἀντιμαχόμενους κόσμους ἕνα λαό καί γκρέμισε μέ τόν σταυρικό του θάνατο ὅ,τι σάν τεῖχος τούς χώριζε καί προκαλοῦσε ἔχθρα μεταξύ τους. Κατήργησε δηλαδή τόν ἰουδαϊκό νόμο τῶν ἐντολῶν καί τῶν διατάξεων, γιά νά δημιουργήσει μέ τό ἔργο του ἀπό τά δύο ἐχθρικά μέρη, τούς Ἰουδαίους καί τούς ἐθνικούς, μία νέα ἀνθρωπότητα, φέρνοντας τήν εἰρήνη. Κι ἀφοῦ θανάτωσε μέ τόν σταυρό του τήν ἔχθρα, ἕνωσε τούς δύο πρώην ἐχθρούς σέ ἕνα σῶμα καί τούς συμφιλίωσε μέ τόν Θεό”. 

Η έχθρα πηγάζει από ένα αίσθημα απολυτότητας ως προς την αξία του προσώπου μας, του τρόπου που βλέπουμε τα πράγματα, των γνώσεων και των αντιλήψεων, των απαιτήσεων και των δικαιωμάτων μας. Ο άλλος γίνεται για μας εχθρός διότι με την παρουσία του, με την στάση ζωής του, με την στάση του έναντί μας αμφισβητεί, άμεσα ή έμμεσα, φανερά ή κρυφά, την απόλυτη αξία της αλήθειας μας και όσων διεκδικούμε για την ζωή μας. Η έχθρα τονίζει ότι είμαστε διαφορετικοί από εκείνον και ότι η διαφορετικότητά μας χτίζει τείχη μεταξύ μας. Μόνη λύση είναι να μας αποδεχτεί υιοθετώντας πλήρως τις θέσεις μας και τα ζητούμενά μας, χωρίς πάλι να είναι και βέβαιο ότι η έχθρα θα διαγραφεί. Διότι πάντοτε θα υφίσταται μία καχυποψία, ότι ακόμη κι αν φαίνεται ότι έχει παραδεχτεί την αξία μου και την διαφορετικότητά μου, κάποια στιγμή θα επανέλθει στην απόρριψή μου και στην διεκδίκηση της κατοχύρωσης της δικής του απόλυτης αλήθειας. Διότι η έχθρα προϋποθέτει δύο που σκέφτονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, της αλήθειας που γίνεται υποχρεωτικότητα, που γίνεται εξουσία. 

Αυτό συμβαίνει και μεταξύ λαών. Εκεί βέβαια η αλήθεια έγκειται στα συμφέροντα και στην δύναμη, την ισχύ. Εχθρός μου είναι όποιος δεν μου παραδίδει την ελευθερία του, αλλά εργάζεται για να την διαφυλάξει και ίσως να χτυπήσει την δική μου. Δεν είναι εύκολο να αποφασίσει ο άνθρωπος ότι η διαφορετικότητά του μπορεί να τον φέρει κοντά με τον άλλον ή να βοηθήσει ώστε να υπάρξει ένας γόνιμος διάλογος, που θα οδηγήσει σε καταλλαγή, χωρίς να είναι ανάγκη να αρπάζει ο ένας τα του άλλου. Η εξουσία και το εγώ, ατομικό και συλλογικό είναι μεγάλοι πειρασμοί, τους οποίους δοκίμασε και ο Χριστός στην έρημο, μετά την βάπτισή Του από τον Ιωάννη.

Ο απόστολος Παύλος, πάντως, γράφοντας στους Εφεσίους, τονίζει ότι ο Χριστός επάνω στον σταυρό ένωσε τους δύο πρώην εχθρούς, τους Ιουδαίους και τους ειδωλολάτρες, τους πιστούς της μονοθεϊστικής και τους πιστούς της πολυθεϊστικής θρησκείας. Οι ένθεοι συναντήθηκαν με τους άθεους σε ένα πρόσωπο και σε ένα αντικείμενο. Το πρόσωπο ήταν ο ενανθρωπήσας Θεός. Το αντικείμενο ήταν ο σταυρός. Για να καταργηθεί η έχθρα και να ενωθούν ειρηνεύοντας οι εχθροί, χρειαζόταν ένα πρόσωπο που θα είναι υπεράνω όλων των αληθειών, οι οποίες αποδείχτηκαν σχετικές. Ο Χριστός ήταν Ιουδαίος ως προς την κατά άνθρωπον καταγωγή, όντας υιός της Παρθένου Μαρίας. Ανήκε όμως και σε όλη την ανθρωπότητα, και κατ᾽ επέκτασιν και στους ειδωλολάτρες, διότι εσαρκώθη εκ Πνεύματος Αγίου. Η πίστη σ᾽ Αυτόν μας καθιστά συνεχιστές του έργου Του και της αποστολής Του, που είναι χωρίς να πάψουμε να ανήκουμε σε έναν λαό, σε μία φυλή, σε μία γενιά, χωρίς να πάψουμε να είμαστε άνδρες και γυναίκες, χωρίς να πάψουμε να έχουμε άλλες ιδιότητες, όπως η μόρφωση, η κοινωνική θέση, οι οραματισμοί για την ζωή μας, να υπερβαίνουμε την απολυτότητα αυτών των σχημάτων και να γινόμαστε παιδιά Του, όπως και όλοι οι άνθρωποι. Και όταν κάποιος ζει την υιοθεσία του Θεού, τότε ξέρει να βλέπει την όποια αλήθειά του στην σχετική της μορφή, δηλαδή ως αφορμή διαλόγου, συνύπαρξης, ειρήνευσης και όχι έχθρας και πολέμου.

Χρειάστηκε όμως και ο σταυρός. Για να επέλθει η ειρήνη, δεν είναι αρκετά τα λόγια και τα θαύματα. Η έχθρα καταργείται με την θυσία. Είναι σταυρός  να δεις τον άνθρωπο πέρα από τις ιδέες και τις αλήθειες του. Να τον δεις πέρα από την έχθρα που σου γεννά η όποια διαφορετικότητά του. Να επικαλεστείς την δύναμη του Χριστού για να τον συγχωρήσεις. Να νιώσεις ότι χάνεις με την θέλησή σου το όποιο  δίκιο σου, χάριν της αγάπης. Να μη μείνεις στην λογική της εξουσίας, αλλά να παλέψεις για αγάπη. Και επειδή θέλει και οι δύο πλευρές να προσπαθήσουν σ᾽ αυτήν την κατεύθυνση, αυτό συχνά μοιάζει ανέφικτο.

            Ας συνειδητοποιήσουμε ότι η όποια έχθρα, εφόσον δεν εξαρτάται από εμάς, είναι έκπτωση από την αλήθεια της πίστης μας, από την αλήθεια του Χριστού. Οι άνθρωποι και οι λαοί συγκρουόμαστε μεταξύ μας για τα δίκια και τις εξουσίες μας, όμως αυτό δεν είναι υγιές πνευματικά, αλλά κάποτε ανάγκη, κάποτε αμαρτία. Πιστεύουμε σε ένα Θεό της καταλλαγής, της αγάπης, της ειρήνης. Σε ένα Θεό που δεν έμεινε στα λόγια, αλλά σταυρώθηκε για την επιλογή Του να βλέπει και να εργάζεται ώστε ο κάθε άνθρωπος να γίνει παιδί Του. Δικαιούμαστε να κάνουμε κάτι λιγότερο από αυτό; 

            Ας μάθουμε τουλάχιστον στην καθημερινότητά μας να αμβλύνουμε τις διαφορές μας. Να  μην απολυτοποιούμε την αλήθειά μας, αλλά να ακούμε την αλήθεια του άλλου και να προσπαθούμε να βρούμε συζεύξεις. Ακόμη κι αν είμαστε σίγουροι για την δική μας αλήθεια, ας αφήνουμε περιθώριο στην αγάπη να μην μετατραπεί σε μίσος, σε κακία, σε χωρισμό. Και ας επικαλούμαστε και ας έχουμε τον Χριστό ως την ειρήνη εντός μας!