Οι περισσότεροι άνθρωποι αποφασίζουν για τα διλήμματά τους με βάση το συμφέρον τους και αποκλειστικά με αυτό. Γνώμονας το «εγώ να ζήσω και να περάσω καλά» και όχι οι συνέπειες των επιλογών μου στους πολλούς. Έχει καλλιεργηθεί η ιδιοτέλεια και αμβλύνθηκε η αντίληψη περί δικαίου, ήθους και αλήθειας. Τέθηκαν στην άκρη τα κριτήρια της αγάπης, της ανιδιοτέλειας, της ειλικρίνειας, της προσφοράς και πρυτανεύει η λογική της εξουσίας, της αυτάρκειας, της με κάθε τρόπο ικανοποίησης των επιθυμιών μας. Γι’ αυτό και τα διλήμματα σήμερα στην ουσία αποκαλύπτουν την αδυναμία των ανθρώπων να σκεφτούν το συλλογικό καλό, να αισθανθούν συνεχιστές ήθους, να έχουν την αίσθηση ότι δεν ζούνε μόνοι τους, αλλά η στάση τους αποτελεί υπόδειγμα για τον κόσμο, ακόμη κι αν αυτός δεν την αναγνωρίσει. Είναι διότι τελικά απουσιάζει η προτεραιότητα του Θεού.
Ένα μεγάλο τέτοιο δίλημμα έζησε ο Ιωσήφ ο μνήστωρ, «ανήρ δίκαιος ών» (Ματθ. 1, 19), όταν διαπίστωσε ότι η Μαριάμ, η μνηστή του, ήταν έγκυος κατά ανεξήγητο τρόπο. Τα δεδομένα που είχε μπροστά του ήταν ξεκάθαρα. Ο ίδιος δεν ήταν ο πατέρας του παιδιού. Κάποιος άλλος έπρεπε να ήταν. Κατανοούμε την απογοήτευση, τον θυμό, το πόσο κατάπληκτος θα ένιωσε μετά από αυτή την διαπίστωση. Είχε μπροστά του ένα δίλημμα: να την διώξει, τιμωρώντας την πραγματικά, όπως προέβλεπε ο μωσαϊκός νόμος, με την διαπόμπευση, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει και σε θάνατο δια λιθοβολισμού ή στην κοινωνική περιφρόνηση, ή να επικρατήσει στην καρδιά του η αγάπη και η συγχωρητικότητα, εφόσον λάμβανε υπόψιν το νεαρό της ηλικίας της Παναγίας. Ακόμη όμως κι έτσι να γινόταν, η προσβολή κατά της τιμής του ήταν έτσι κι αλλιώς ανεπανόρθωτη. Η αγάπη πρυτανεύει, χωρίς όμως να αφήσει κατά μέρος τον νόμο. Έτσι αποφασίζει να διαλύσει τον αρραβώνα, χωρίς όμως δημόσια διαδικασία. Να προστατέψει την Μαριάμ, όχι όμως και να αμνηστεύσει την εγκυμοσύνη και να θεωρήσει ασήμαντη την προσβολή την οποία υπέστη. Η απόφαση που πήρε για να αντιμετωπίσει το δίλημμα αφορμήθηκε από τις ηθικές και θρησκευτικές αξίες, οι οποίες ήταν και κοινωνικές, αλλά και από την αγάπη, την στοργή και την ανθρωπιά που ήταν προσωπικές αξίες. «Δίκαιος ων» δείχνει την φιλανθρωπία, αλλά δεν παραβιάζει τις αξίες του. Η αγάπη φαίνεται στην επιείκεια, δεν γίνεται όμως αμνήστευση της αμαρτίας.
Ο Θεός βλέπει την απάντηση του Ιωσήφ, την δίκαιη στάση του και δίνει την δική Του απάντηση στον σπουδαίο αυτό, απλό μεν, αλλά αρχοντικό και στο νου και στην καρδιά άνθρωπο. Είναι το όνειρο το οποίο βλέπει ο Ιωσήφ και στο οποίο ο άγγελος του Θεού του λέει: «Μη φοβηθείς παραλαβείν Μαριάμ την γυναίκα σου . το γαρ εν αυτή γεννηθέν εκ Πνεύματος Αγίου εστίν» (Ματθ. 1, 20). Μη φοβηθείς να κρατήσεις στο σπίτι σου την Μαριάμ ως νόμιμη σύζυγό σου. Αναγνώρισε το παιδί σα να ήταν δικό σου, διότι Αυτό προέρχεται από το Άγιο Πνεύμα. Διακόνησε το μυστήριο της σωτηρίας του κόσμου χωρίς να εξετάζεις τι είναι δίκαιο για το Θεό. Κάνε την υπέρβαση του νόμου, διότι ο Θεός ανοίγει μία νέα και μοναδική οδό για όλους τους ανθρώπους, στην οποία ο νόμος δεν επαρκεί. Είναι η οδός του μυστηρίου και του θαύματος, της υπέρβασης, όχι της κατάργησης των κοινωνικών, θρησκευτικών και προσωπικών αξιών, αλλά της ένταξής τους στον τρόπο της αγάπης του Θεού για τον σύνολο άνθρωπο. Καταξιώνονται οι αξίες του Ιωσήφ. Καταξιώνεται και ο ίδιος ως άνθρωπος «δίκαιος ων». Όμως όλα θεώνται στην προοπτική της άλλης βιοτής, η οποία ξεκινά με την ενανθρώπηση του Υιού και Λόγου του Θεού.
Στα διλήμματά μας λοιπόν ας βάζουμε ως βάση για να απαντήσουμε τι θα ωφελήσει όχι μόνο τον εαυτό μας, αλλά το σύνολο, ως παρελθόν, δηλαδή ως ιστορία και παράδοση και αξιακό υπόβαθρο, ως παρόν, δηλαδή ως πορεία με βάση την αλήθεια και την δικαιοσύνη, αλλά και ως μέλλον, διότι φέρουμε ευθύνη να έχουμε και να προσφέρουμε ήθος στους μετά από εμάς. Και ο Θεός, αν είμαστε δίκαιοι, θα προσθέτει υπερβάσεις αγάπης και ενίσχυση στις απαντήσεις μας.
